Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Inleiding

Terug naar navigatie - Inleiding

Deze paragraaf geeft inzicht in de financiële positie van de gemeente Nuenen. Hiervoor geven we een overzicht van de risico's. Vervolgens zetten we deze af tegen de aanwezige weerstandscapaciteit. Als laatste worden de financiële kengetallen gepresenteerd.

 

Ontwikkelingen

In 2019 is een nieuwe nota Grondbeleid vastgesteld. Deze nota is niet geheel in lijn met de nota risicomanagement en weerstandsvermogen 2015. Bij de actualisatie van de nota risicomanagement en weerstandsvermogen 2015 wordt de nieuwe nota grondbeleid betrokken.

De rekenkamercommissie heeft een onderzoek naar het risicomanagement grondexploitaties uitgevoerd. Het definitieve rapport met de uitkomsten is nog niet beschikbaar ten tijde van het schrijven van deze paragraaf. Als de uitkomsten beschikbaar zijn wordt beoordeeld of dit nog gevolgen heeft voor de actualisatie van de nota risicomanagement en weerstandsvermogen voor het onderdeel grondexploitaties. In het concept rapport is over het project Eeneind-west een aantal aanbevelingen gedaan. Bij de actualisatie van de risico's van de grondexploitaties voor de jaarrekening 2019 kan dit leiden tot aanpassingen, afhankelijk van de inhoud van het definitieve rapport.

Op 29 mei 2019 heeft de Raad van State uitspraak gedaan met betrekking tot het programma aanpak stikstof (PAS). Hierdoor kunnen bouwprojecten vertraging oplopen. Eind september komt er een nieuwe berekeningsmethodiek beschikbaar voor bouwprojecten om te bepalen of een bouwproject voldoet aan de voorwaarden met betrekking tot stikstofuitstoot. Mogelijk ontstaan hierdoor risico's voor bouwprojecten  en kunnen  te ontvangen bouwleges negatief worden beïnvloed. Dit risico is in de berekening van het noodzakelijke weerstandsvermogen (nog) niet meegenomen.

Beleid betreffende de weerstandscapaciteit en de risico’s

Terug naar navigatie - Beleid betreffende de weerstandscapaciteit en de risico’s

In de Nota risicomanagement en weerstandsvermogen 2015 wordt het beleidskader voor het weerstandsvermogen beschreven. Dit kader luidt als volgt:

  • De gemeenteraad wordt via de planning en control documenten (begroting en jaarrekening) geïnformeerd over de 15 belangrijkste risico’s, de beschikbare weerstandscapaciteit en de ratio van het weerstandsvermogen;
  • De ‘Nota risicomanagement en weerstandsvermogen’ wordt als basis gehanteerd voor de opstelling van de verplicht voorgeschreven paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing in de meerjarenprogrammabegroting en de jaarrekening;
  • Uitgegaan wordt van een gewenste minimale score voor de ratio weerstandsvermogen van ‘voldoende’ (ratio > 1);
  • Als de ratio weerstandsvermogen door de toename van risico’s onder de 1 uitkomt zal ofwel de beschikbare weerstandscapaciteit worden aangevuld, ofwel extra inspanningen worden gedaan om de benodigde weerstandscapaciteit terug te brengen. In deze situatie zal het college voorstellen doen aan de gemeenteraad die ervoor moeten zorgen dat het weerstandsvermogen weer op het gewenste niveau komt.

Inventarisatie van de risico’s

Terug naar navigatie - Inventarisatie van de risico’s

In veel gevallen kunnen we de exacte waarde van een risico niet bepalen. Om de risico's toch te kwantificeren werken we met klassengemiddelden. Deze klassengemiddelden leiden tot de financiële gevolgen in de onderstaande tabel. De risicowaarde bepalen we vervolgens aan de hand van de volgende berekening:

Risicowaarde in € = percentage kans x gevolg in €

Het totaal aan risicowaarden vormt de benodigde weerstandscapaciteit. Omdat niet alle risico’s zich tegelijk manifesteren wordt hierbij gerekend met een zekerheidspercentage van 90%.

 

 

Top 15 risico's

Risico Kans in % Kans in € Risicowaarde
1 Exploitatie grond Concrete berekening 9.803.223
Het bedrag is ten opzichte van de jaarrekening 2018 gedaald. Voor een nadere toelichting zie de risicorapportages met risicoanalyse per project.
2 Op orde brengen standplaatsen woonwagens 50% 850.000 425.000
Eventuele meerkosten voor de verbetering van woonwagens kunnen voor risico komen van de gemeente.
3 Saneringskosten grond 50% 375.000 187.500
Om de standplaatsen van de woonwagens op orde te brengen dient de grond voor een deel gesaneerd te worden. Deze meerkosten zijn voor rekening en risico van de gemeente.
4 WMO en Jeugd 70% 175.000 122.500
Wmo/Jeugd is een open-einde regeling. Door een mogelijke toename van het aantal aanvragen en/of een andere soort zorginzet bestaat het risico dat het budget wordt overschreden.
5 Algemene uitkering gemeentefonds 70% 175.000 122.500
Schommelingen in de algemene uitkering kunnen problemen veroorzaken voor het sluitend krijgen van de begroting. De integratie uitkering sociaal domein is vanaf 2019 grotendeels geïntegreerd in het algemene deel van het gemeentefonds waarop ook de uitkeringsfactor van toepassing is.
6 Cybercriminaliteit 30% 375.000 112.500
Cybercriminaliteit is criminaliteit met ICT als middel én doelwit. Cybercriminaliteit is veelvoorkomend. Er zijn verschillende vormen van cybercriminaliteit. Een onoplettende medewerker of een goed uitgevoerde vorm van cybercriminaliteit kan leiden tot problemen op financieel gebied, het verlies van productieve uren of tot grote privacyrisico’s. De kans hierop neemt toe, er zijn cyberaanvallen geweest op gemeentes, ziekenhuizen, MKB bedrijven enzovoorts.
7 Crisisbeheersing 10% 1.000.000 100.000
Iedere gemeente kan te maken krijgen met incidenten, die de status van een crisis krijgen.
8 BTW sport vrijstelling Concrete berekening 77.993
Vanaf 1 januari 2019 kan de gemeente Nuenen de BTW op sportuitgaven niet meer verrekenen met de fiscus. In plaats hiervan kan de gemeente op grond van de SPUK (specifiek uitkering voor 5 jaren) een specifieke uitkering aanvragen voor hun sportuitgaven. Deze uitkering bedraagt 17,5% van de gerealiseerde bestedingen aan activiteiten in het kader van sport. Het risico bestaat dat er onvoldoende beschikbaar is om het volledig aangevraagde bedrag uit te keren.
9 GGD Concrete berekening 68.993
De Gemeenschappelijke Regeling GGD Brabant Zuidoost heeft tot doel een bijdrage te leveren aan de publieke gezondheidszorg en de ambulancezorg. Op basis van de begroting wordt financieel bijgedragen. Het onafgedekte risico, zijnde € 2.300.000,- dient te worden opgenomen in de eigen risicoparagraaf van de deelnemende gemeentes, herrekend naar de risicowaarde per gemeente.
10 Bodemverontreiniging/-sanering 90% 75.000 67.500
De gemeente loopt voortdurend het risico geconfronteerd te worden met schade aan het milieu door bijvoorbeeld bodemverontreinigingen.
11 Leges 70% 75.000 52.500
Het risico is aanwezig dat vertraging kan ontstaan of projecten later opstarten.
12 Vennootschapsbelasting 30% 175.000 52.500
De Belastingdienst heeft nog geen uitspraak gedaan over de uitgangspunten voor de Vpb-aangifte. Hierdoor kan de definitieve aangifte afwijken van de voorlopige aangifte.
13 Inkoop en aanbesteding 70% 75.000 52.500
Door onjuiste aanbestedingen worden geen financiële voordelen behaald en bestaat het risico op onrechtmatige inkopen.
14 Belastingaangifte 30% 175.000 52.500
De gemeente is aansprakelijk voor fouten in loonbelastingopgaves, BTW-aangiften, opgave BTW-compensatiefonds en de werkkostenregeling.
15 Overdracht schoolgebouwen 70% 75.000 52.500
Er is geen onderhoudsreserve gevormd. Bij de overdracht van schoolgebouwen is afgesproken dat een soort reserve meekomt.
Subtotaal top 15 11.350.209
Overige risico's 370.459
Onvoorzien 250.000
Totaal 11.970.668
Totaal o.b.v zekerheidspercentage (90%) 10.773.601

Wijzigingen:

Ten opzichte van de jaarrekening 2018 is de totale risicowaarde toegenomen met € 205.076,-. 
Onderstaande risico's zijn nieuw opgenomen in de top 15:

  • Het risico Wmo en Jeugd (helemaal nieuw)
  • Het risico op cybercriminaliteit (kans en risicobedrag zijn verhoogd)
  • Het risico op de BTW sport vrijstelling.

Door deze verschuiving zijn de risico's met betrekking tot Dienst Dommelvallei, stelpost BCF en de AVG niet meer in de top 15 opgenomen. Deze risico's zijn meegenomen bij de overige risico's.

Inventarisatie van de beschikbare weerstandscapaciteit

Terug naar navigatie - Inventarisatie van de beschikbare weerstandscapaciteit

De beschikbare weerstandscapaciteit is de verzamelterm van al die bronnen waaruit niet voorziene financiële tegenvallers bekostigd kunnen worden.

Er zijn minder reserves doordat de raad bij de Nota reserves en voorzieningen in februari 2019 enkele reserves heeft opgeheven. De bedragen zijn overgeheveld naar de algemene reserve. In het totaalbedrag maakt dat dus geen verschil.

Weerstandscapaciteit Incidenteel Structureel
Algemene reserve 5.774.955 -
Algemene reserve bouwgrond 11.443.140 -
Algemene reserve bouwgrond winstnemingen 7.617.764 -
Stille reserve pm -
Raming onvoorziene uitgaven 0 143.000
Onbenutte belastingcapaciteit - 0
Totale weerstandscapaciteit 24.835.859 143.000

Weerstandsvermogen

In onderstaande grafiek is weergegeven wat het te verwachten verloop van de ratio weerstandsvermogen voor de komende 4 jaar is. Dit overzicht wordt nu voor de eerste keer getoond. Uitgangspunt is dat de risico's de komende jaren gelijk blijven. Conform de meerjarige geprognosticeerde balans blijven ook de algemene reserves vrij constant de komende jaren.

Financiële kengetallen

Terug naar navigatie - Financiële kengetallen

Kengetallen geven inzicht in bepaalde onderdelen van de begroting of de balans en kunnen bijdragen aan het beoordelen van de financiële positie van de gemeente. De combinatie van de kengetallen geven een indicatie over de financiële positie van de gemeente. Daarnaast bieden kengetallen de mogelijkheid om gemeenten onderling te vergelijken.

De volgende financiële kengetallen moeten in de paragraaf weerstandsvermogen opgenomen worden:

  • netto schuldquote;
  • netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen;
  • solvabiliteitsratio;
  • grondexploitatie;
  • structurele exploitatieruimte;
  • belastingcapaciteit.

Uitgangspunten
Voor de kolommen realisatie is uitgegaan van de balans zoals opgenomen in de betreffende jaarrekening. De kengetallen voor de begroting 2019 zijn afkomstig uit de meerjarenbegroting 2019-2022. De kengetallen voor 2020-2023 zijn afkomstig uit voorliggende meerjarenbegroting.

Omschrijving Realisatie Begroting
2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Netto schuldquote 148% 130% 123% 129% 92% 90% 96% 95%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 140% 124% 117% 122% 88% 85% 91% 92%
Solvabiliteitsratio 19% 25% 28% 26% 30% 34% 33% 33%
Grondexploitatie 123% 123% 121% 105% 74% 58% 50% 45%
Structurele exploitatieruimte 5% 1% 2% 2% 1% 1% 2% 1%
Belastingcapaciteit 140% 122% 121% 123% 119% 119% 119% 119%

Hieronder volgt per kengetal een korte toelichting.

 

Netto schuldquote

De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Om inzicht te verkrijgen in hoeverre er sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen).

De verwachting is dat de daling die in de voorgaande jaren is ingezet ook in 2020 tot uiting gaat komen. Dit is een positieve trend en deze wordt mede bepaald door het aflossen van geldleningen.


Solvabiliteitsratio

Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe groter de weerbaarheid van de gemeente. De mate van weerbaarheid geeft in combinatie met de andere kengetallen een indicatie over de financiële positie van een gemeente.

Door een daling van het balanstotaal is er een stijging van het solvabiliteitsratio zichtbaar in bovenstaande grafiek. Dit is een positieve ontwikkeling voor de financiële weerbaarheid van de gemeente Nuenen.

 

Grondexploitatie

De afgelopen jaren is gebleken dat grondexploitatie een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. Indien gemeenten leningen hebben afgesloten om grond te kopen voor een (toekomstige) woningbouwproject hebben zij een schuld. Bij de beoordeling van een dergelijke schuld is het van belang om te weten of deze schuld kan worden afgelost wanneer het project wordt uitgevoerd. Van de opbrengst van de verkochte gronden kan immers de schuld worden afgelost. Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten.

Zoals blijkt uit bovenstaande grafiek laat de grondexploitatie een forse daling zien. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de bouwgrond in exploitatie afneemt. Dit is een positieve trend, omdat hiermee de grondexploitatierisico’s aanzienlijk dalen.

 

Structurele exploitatieruimte

Voor de beoordeling van de financiële positie is het ook van belang te kijken naar de structurele baten en structurele lasten. Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele exploitatieruimte is, doordat wordt gekeken naar de structurele baten en structurele lasten en deze worden vergeleken met de totale baten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder de rente en aflossing van een lening) te dekken.

In 2020 en verder is de structurele exploitatieruimte 0,75% of hoger. Dit is positief en dit betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten te dekken.

 

Belastingcapaciteit

De belastingcapaciteit geeft inzicht in de mate waarin bij het voordoen van een financiële tegenvaller in het volgende begrotingsjaar deze kan worden opgevangen of dat er ruimte is voor nieuw beleid. Om deze ruimte weer te kunnen geven is een ijkpunt nodig. In dit geval landelijk gemiddelde tarieven.

Voor de gemeenten wordt de belastingcapaciteit gerelateerd aan de hoogte van de gemiddelde woonlasten (OZB, rioolheffing en reinigingsheffing). Naast de OZB wordt tevens gekeken naar de riool- en afvalstoffenheffing omdat de heffing niet kostendekkend hoeft te zijn, maar ook lager mag worden vastgesteld.

De belastingcapaciteit is vastgesteld op 119%. De belastingcapaciteit is hoger dan het landelijk gemiddelde dat op 100% is gesteld.

 

Conclusie
Er is sprake van een forse geprognosticeerde verlaging van de grondpositie in de meerjarenbegroting 2020-2023. Deze verlaging van de grondpositie en de bijbehorende verkoopopbrengsten zorgen ervoor dat de netto schuldquote (incl. gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen) op basis van de begroting verbetert. Daarnaast draagt de verkoop van grond bij aan het verbeteren van de solvabiliteit en aan het verminderen van de grondexploitatierisico’s. Dit komt tot uiting in de solvabiliteitsratio.