Deze paragraaf geeft inzicht in de financiële positie van de gemeente Nuenen. Hiervoor geven we een overzicht van de risico's. Vervolgens zetten we deze af tegen de aanwezige weerstandscapaciteit. Als laatste worden de financiële kengetallen gepresenteerd.
Ontwikkelingen: coronavirus
De gevolgen van de coronacrisis zijn zorgvuldig in kaart gebracht. De conclusie is dat het risico “crisisbeheersing” (10) voor onze organisatie niet aangepast hoeft te worden als gevolg van de pandemie.
In de Nota risicomanagement en weerstandsvermogen 2015 wordt het beleidskader voor het weerstandsvermogen beschreven. Dit kader luidt als volgt:
In veel gevallen kunnen we de exacte waarde van een risico niet bepalen. Om de risico's toch te kwantificeren werken we met klassengemiddelden. Deze klassengemiddelden leiden tot de financiële gevolgen in de onderstaande tabel. De risicowaarde bepalen we vervolgens aan de hand van de volgende berekening:
Risicowaarde in € = percentage kans x gevolg in €
Het totaal aan risicowaarden vormt de benodigde weerstandscapaciteit. Omdat niet alle risico’s zich tegelijk manifesteren rekenen we hierbij met een zekerheidspercentage van 90%.
Hoewel zorgvuldig is geprobeerd om alle risico’s in beeld te brengen, kan het voorkomen dat een risico niet is opgenomen. Zoals eerder genoemd is risicomanagement een dynamisch proces en voortschrijdend inzicht zorgt voor een steeds vollediger beeld.
Het is onmogelijk en onwenselijk om te sturen op alle geïdentificeerde risico’s. Door de risico’s te kwantificeren wordt de lijst geordend. Op deze manier ligt de focus op de risico’s die de grootste impact op de organisatie hebben. Zowel de kans dat een risico zich manifesteert als de impact die het risico met zich meebrengt moet worden bepaald.
Er wordt een inschatting gemaakt van de waarschijnlijkheid dat het risico daadwerkelijk optreedt. Vervolgens wordt een inschatting gemaakt van het bedrag dat de gemeente kwijt is indien het risico optreedt. Het kwantificeren van risico’s is een proces van taxeren en inschatten en heeft daarmee altijd in bepaalde mate een subjectief karakter.
Onderstaande tabellen geven de verdeling weer van de klassen waarop de inschatting wordt gebaseerd. Tabel 1 is de verdeling van klassen naar kans, tabel 2 is de verdeling van klassen in financieel gevolg:
| Klasse | Kans (Waarschijnlijkheid) | Klasse gemiddelde (%) | Klasse | Financieel gevolg (€) | Klasse gemiddelde (€) | |
| 1 | Eén keer per 10 jaar of minder (1-20%) | 10% | 1 | < 50.000 | 25.000 | |
| 2 | Eén keer per 5 à 10 jaar (21-40%) | 30% | 2 | 50.000 – 100.000 | 75.000 | |
| 3 | Eén keer per 2 à 5 jaar (41-60%) | 50% | 3 | 100.000 – 250.000 | 175.000 | |
| 4 | Eén keer per 1 à 2 jaar (61-80%) | 70% | 4 | 250.000 – 500.000 | 375.000 | |
| 5 | Eén keer per jaar of vaker (81-99%) | 90% | 5 | > 500.000 | - |
Matrix (kans x gevolg top 15 risico's)
Voor de bepaling van de score in de risicomatrix worden de klassescores bepaald. Onderstaand 2 tabellen. In de eerste tabel is de top 15 opgenomen. Het getal in de matrix correspondeert met het risiconummer uit de top 15. Zo is zichtbaar welk risico in het groen, oranje of rood is opgenomen. In de tweede tabel is de scoreberekening van de kans x gevolg opgenomen.
| Risico | Kans in % | Kans in € | Risicowaarde | |
| 1 | Exploitatie grond Het bedrag is ten opzichte van de begroting 2021-2024 gestegen. Voor een nadere toelichting zie de risicorapportages met risicoanalyse per project. | Concrete | berekening | 17.300.151 |
| 2 | Wmo en jeugd Wmo/Jeugd is een open-einde regeling. Door een mogelijke toename van het aantal aanvragen en/of een andere soort zorginzet bestaat het risico dat het budget wordt overschreden. | Concrete | berekening | 900.000 |
| 3 | Op orde brengen standplaatsen woonwagens Eventuele meerkosten voor de verbetering van woonwagens kunnen voor risico komen van de gemeente. | Concrete | berekening | 425.000 |
| 4 | Saneringskosten grond Om de standplaatsen van de woonwagens op orde te brengen dient de grond voor een deel gesaneerd te worden. Deze meerkosten zijn voor rekening en risico van de gemeente. | Concrete | berekening | 187.500 |
| 5 | Cybercriminaliteit Cybercriminaliteit is criminaliteit met ICT als middel én doelwit. Cybercriminaliteit is veelvoorkomend. Er zijn verschillende vormen van cybercriminaliteit. Een onoplettende medewerker of een goed uitgevoerde vorm van cybercriminaliteit kan leiden tot problemen op financieel gebied, het verlies van productieve uren of tot grote privacyrisico’s. De kans hierop neemt toe en ook de impact wordt groter. Dit wordt onder meer veroorzaakt door het steeds complexer worden van de ICT aan de ene kant. En aan de andere kant blijkt uit een benchmark dat we onder het gemiddelde zitten qua middelen. Er zijn cyberaanvallen geweest op gemeentes, ziekenhuizen, MKB bedrijven enzovoorts. | 50% | 375.000 | 187.500 |
| 6 | Attero- Compensatie overeenkomst Momenteel ligt er een claim van Attero over 2015 t/m januari 2017. Er is een uitspraak gedaan door de arbitragecommissie en de gemeenten zijn daarin in het ongelijk gesteld. Er is een procedure gestart bij het gerechtshof om dit vonnis te vernietigen. Tot hierover meer duidelijkheid ontstaat, en de hoogte van het bedrag, wordt er nog niet verrekend. | Concrete | berekening | 169.835 |
| 7 | Legesopbrengsten Het risico is aanwezig dat opbrengsten leges achterblijven ten opzichte van de begroting. Het is moeilijk exact te voorspellen hoeveel aanvragen omgevingsvergunningen ingediend gaan worden, dit is ook mede afhankelijk van de economische omstandigheden. Mogelijk door corona worden veel, vooral kleinere, aanvragen ingediend waardoor de inkomsten kunnen tegenvallen. De gemeente zet in op snelle realisering van nieuwbouwwoningen. Onzeker is of deze al in 2021 vergund kunnen worden. Door de onzekerheid over de economische situatie, de ontwikkeling in de bouwwereld en de invloed van milieumaatregelen is sprake van een financieel risico. | 70% | 175.000 | 122.500 |
| 8 | Algemene uitkering gemeentefonds Via circulaires wordt de gemeente 2 maal per jaar geconfronteerd met aanpassingen vanuit het gemeentefonds. De afspraak tussen het Rijk en de gemeenten is 'samen de trap op, samen de trap af'. Indien het Rijk bezuinigt, wordt er ook minder geld in het gemeentefonds gestort. Deze schommelingen in de algemene uitkering kunnen problemen veroorzaken voor het sluitend krijgen van de begroting. Op de hoogte van de algemene uitkering kan geen invloed worden uitgeoefend. De geplande herijking van de totale algemene uitkering uit het gemeentefonds is doorgeschoven van 2021 naar 2023. Op 2 februari 2020 zijn voor het eerst herverdeeleffecten per individuele gemeente zichtbaar gemaakt. Voor Nuenen gaat het om een voordelig effect van afgerond € 400.000,-. Dit effect wordt in jaarlijkse stappen van € 15,- per inwoner doorgevoerd. Het genoemde bedrag is nog onder voorbehoud. Besluitvorming vindt plaats door het nieuwe kabinet, na advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur en consultatie van de VNG. Verder geldt dat de effecten zijn berekend op de maatstafhoeveelheden van 2017. Dit moet uiteindelijk dus 2023 worden. Als onderdeel van het compensatiepakket coronamaatregelen zijn VNG en de Fondsbeheerders overeengekomen de accressen 2020 en 2021 te fixeren op de stand van de meicirculaire 2020. Voor die jaren staat de afrekening dus min of meer vast. Het voorbehoud dat is gemaakt voor onverwachte grote afwijkingen van de werkelijkheid en deze standen mag niet te groot zijn. Bevriezen komt tegemoet aan de wens van rust en stabiliteit van de algemene uitkering. | 70% | 175.000 | 122.500 |
| 9 | Planschade Door wijzigingen in bestemmingsplannen is er mogelijk een kans op planschades. | 30% | 375.000 | 112.500 |
| 10 | Crisisbeheersing Iedere gemeente kan te maken krijgen met incidenten, die de status van een crisis krijgen. Deze kunnen plaatsvinden zowel in het fysieke als het sociale domein. Ook kunnen crises lokaal, regionaal of bovenregionaal van karakter zijn. | 10% | 1.000.000 | 100.000 |
| 11 | Dienst Dommelvallei De samenwerking op het gebied van bedrijfsvoering en dienstverlening verloopt via de Gemeenschappelijke Regeling Dienst Dommelvallei. Omdat Dienst Dommelvallei geen eigen reserves heeft, wordt het totaal van de risico's van de dienst via de verdeelsleutel belegd bij de drie deelnemende gemeenten. | Concrete | berekening | 89.100 |
| 12 | GGD De Gemeenschappelijke Regeling GGD Brabant Zuidoost heeft tot doel een bijdrage te leveren aan de publieke gezondheidszorg en de ambulancezorg. Op basis van de begroting wordt financieel bijgedragen. Het onafgedekte risico, zijnde € 2.550.000, dient te worden op genomen in de eigen risicoparagraaf van de deelnemende gemeentes, herrekend naar de risicowaarde per gemeente. | Concrete | berekening | 76.593 |
| 13 | Bodemverontreiniging/-sanering De gemeente loopt voortdurend het risico geconfronteerd te worden met schade aan het milieu door bijvoorbeeld bodemverontreinigingen. | 90% | 75.000 | 67.500 |
| 14 | Vennootschapsbelasting De Belastingdienst heeft nog geen uitspraak gedaan over de uitgangspunten voor de Vpb-aangifte. Hierdoor kan de definitieve aangifte afwijken van de voorlopige aangifte. | 30% | 175.000 | 52.500 |
| 15 | Belastingaangifte De gemeente is aansprakelijk voor fouten in loonbelastingopgaves, Btw aangiften, opgave Btw compensatiefonds en de WKR. Bovendien kan de gemeente aansprakelijk worden gesteld voor belastingschulden van andere bedrijven op basis van inleners of ketenaansprakelijkheid. | 30% | 175.000 | 52.500 |
| Subtotaal top 15 | 19.965.679 | |||
| Overige risico's | 389.084 | |||
| Onvoorzien | 250.000 | |||
| Totaal | 20.604.763 | |||
| Totaal o.b.v zekerheidspercentage (90%) | 18.544.287 |
Ten opzichte van de begroting 2021-2024 is de totale risicowaarde (o.b.v. zekerheidspercentage 90%) toegenomen met € 537.770,-.
Top 15
Er zijn geen nieuwe risico's opgenomen in de top 15, daardoor is er ook geen risico verdwenen uit de top 15. Wel zijn er enkele verschuivingen binnen de top 15 waarbij het risico Cybercriminaliteit de grootste verschuiving is, van plaats 8 naar plaats 5. De reden hiervan is dat de kans dat het zich voor kan doen is verhoogd van 30% naar 50%.
De beschikbare weerstandscapaciteit is de verzamelterm van al die bronnen waaruit niet voorziene financiële tegenvallers bekostigd kunnen worden.
| Weerstandscapaciteit | Incidenteel | Structureel |
| Algemene reserve | 6.159.000 | - |
| Algemene reserve bouwgrond | 13.001.000 | - |
| Algemene reserve bouwgrond winstnemingen | 8.648.000 | - |
| Stille reserve | pm | - |
| Raming onvoorziene uitgaven | 0 | 143.000 |
| Onbenutte belastingcapaciteit | - | 0 |
| Totale weerstandscapaciteit | 27.808.000 | 143.000 |
De ratio weerstandsvermogen kan als volgt worden vastgesteld:
27.951.000/ 18.544.287 = 1,51
Wij concluderen hiermee dat het weerstandsvermogen voldoende is om de risico’s op te vangen.
In onderstaande grafiek is weergegeven wat het te verwachten verloop van de ratio weerstandsvermogen voor de komende 4 jaar is. Uitgangspunt is dat de risico's de komende jaren gelijk blijven.
Kengetallen geven inzicht in bepaalde onderdelen van de begroting of de balans en kunnen bijdragen aan het beoordelen van de financiële positie van de gemeente. De combinatie van de kengetallen geeft een indicatie over de financiële positie van de gemeente. Daarnaast bieden kengetallen de mogelijkheid om gemeenten onderling te vergelijken.
Een individueel kengetal zegt weinig over hoe de financiële positie van de gemeente moet worden beoordeeld. De kengetallen moeten in samenhang bekeken worden, omdat ze alleen gezamenlijk en in hun onderlinge verhouding een beeld geven van de financiële positie van de gemeente.
Een kengetal, of de ontwikkeling van een kengetal, is een weerspiegeling van het gevoerde beleid. Voor de provincie als toezichthouder hebben de kengetallen een signaleringswaarde. Ze kunnen worden betrokken bij het krijgen van een completer inzicht in de financiële situatie en risicopositie van een gemeente.
De volgende financiële kengetallen moeten in de paragraaf weerstandsvermogen opgenomen worden:
De toezichthouder hanteert geen normering, maar maakt gebruik van onderstaande signaleringswaarden.
| Waarderingscijfer | Minst risicovol | Neutraal | Meest risicovol |
| Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen | <90 | 90-130 | >130 |
| Solvabiliteitsratio | >50 | 20-50 | <20 |
| Grondexploitatie | <20 | 20-35 | >35 |
| Structurele exploitatieruimte | >0 | 0 | <0 |
| Belastingcapaciteit | <95 | 95-105 | >105 |
Zie voor de onderlinge verhouding van de kengetallen bij conclusie.
Uitgangspunten
Voor de kolommen realisatie is uitgegaan van de balans zoals opgenomen in de betreffende jaarrekening. De kengetallen voor de begroting 2020 zijn afkomstig uit de meerjarenbegroting 2020-2023. De kengetallen voor de begroting 2021 tot en met 2023 zijn afkomstig uit de meerjarenbegroting 2021-2024.
| Omschrijving | Realisatie | Begroting | |||||
| 2018 | 2019 | 2020 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
| Netto schuldquote | 123% | 142% | 117% | 92% | 84% | 90% | 111% |
| Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen | 117% | 135% | 112% | 88% | 79% | 85% | 107% |
| Solvabiliteitsratio | 28% | 27% | 28% | 30% | 34% | 34% | 30% |
| Grondexploitatie | 121% | 137% | 113% | 74% | 65% | 59% | 52% |
| Structurele exploitatieruimte | 2% | -3% | 1% | 1% | 2% | 2% | 1% |
| Belastingcapaciteit | 121% | 117% | 112% | 119% | 118% | 118% | 118% |
Hieronder volgt per kengetal een korte toelichting.
Netto schuldquote
De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Om inzicht te verkrijgen in hoeverre er sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen).
Solvabiliteitsratio
Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe groter de weerbaarheid van de gemeente. De mate van weerbaarheid geeft in combinatie met de andere kengetallen een indicatie over de financiële positie van een gemeente.
Grondexploitatie
De afgelopen jaren is gebleken dat grondexploitatie een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. Indien gemeenten leningen hebben afgesloten om grond te kopen voor een (toekomstig) woningbouwproject hebben zij een schuld. Bij de beoordeling van een dergelijke schuld is het van belang om te weten of deze schuld kan worden afgelost wanneer het project wordt uitgevoerd. Van de opbrengst van de verkochte gronden kan immers de schuld worden afgelost. Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten.
Structurele exploitatieruimte
Voor de beoordeling van de financiële positie is het ook van belang te kijken naar de structurele baten en structurele lasten. Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele exploitatieruimte is, doordat wordt gekeken naar de structurele baten en structurele lasten en deze worden vergeleken met de totale baten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder de rente en aflossing van een lening) te dekken.
Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht in de mate waarin bij het voordoen van een financiële tegenvaller in het volgende begrotingsjaar deze kan worden opgevangen of dat er ruimte is voor nieuw beleid. Om deze ruimte weer te kunnen geven is een ijkpunt nodig. In dit geval landelijk gemiddelde tarieven.
Voor de gemeenten wordt de belastingcapaciteit gerelateerd aan de hoogte van de gemiddelde woonlasten (OZB, rioolheffing en reinigingsheffing). Naast de OZB wordt tevens gekeken naar de riool- en afvalstoffenheffing omdat de heffing niet kostendekkend hoeft te zijn, maar ook lager mag worden vastgesteld.
Conclusie
Netto schuldquote (zowel gecorrigeerd als niet gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen)
De hoogte van dit kengetal wordt voor de gemeente Nuenen beïnvloed door 2 oorzaken:
Solvabiliteitsratio
Omdat de (geraamde) reserves en voorzieningen nagenoeg ongewijzigd blijven wordt de stijging in de begrotingsjaren 2021 en 2022 veroorzaakt door het, conform afspraken, ramen van de verkoop van de gronden Eeneind West. Omdat de geraamde investeringen toenemen, laat dit kengetal na 2022 een lichte daling zien in dat begrotingsjaar.
De lichte toename in de realisatie wordt veroorzaakt door de positieve resultaten in de jaarrekeningen (m.u.v. 2019) en het achterblijven van de geraamde investeringen.
Grondexploitatie
De gemeente heeft vanaf 2005 veel geïnvesteerd in de grondexploitaties, daarom is dit kengetal hoog. De sterke afname van het kengetal ten opzichte van de laatste jaarrekening en de begrotingsjaren wordt met name veroorzaakt door het, conform afspraken, ramen van de verkoop van de gronden Eeneind West.
Structurele exploitatieruimte
De resultaten van de begrotingsjaren zijn positief. Dit betekent dat alle structurele lasten, inclusief de kapitaallasten van de geraamde investeringen, opgevangen worden binnen een structureel sluitende begroting.
Belastingcapaciteit
Het landelijk gemiddelde van het kengetal voor de belastingcapaciteit wordt jaarlijks op 100% gesteld. De gemeente Nuenen heeft in het verleden, toen er negatief eigen vermogen was, besloten tot een forse verhoging van de ozb. Het kengetal neemt af omdat de afgelopen jaren ingezet is op verlaging van de belastingdruk, mits dat gezien de financiële situatie verantwoord was.